Zegarmistrzowie kłamią.
Alternatywna wizja świata utrzymana w tykających klimatach clockpunku, bunt maszyn, w których budzi się świadomość oraz rozważania nad istotą człowieczeństwa i nieśmiertelnej duszy to najbardziej apetyczne kąski, jakie można znaleźć w Mechanicznym, pierwszym tomie cyklu Wojny alchemiczne autorstwa Iana Tregillisa.
Historia Europy wywróciła się do góry nogami wraz z niezwykłym wynalazkiem holenderskiego naukowca i zegarmistrza Christiaana Huygensa, który w XVII wieku stworzył pierwszego mechanicznego człowieka napędzanego mocą alchemii. Powstanie kolejnych tzw. klakierów zapoczątkowało prawdziwą rewolucję i niesamowity skok zbrojeniowy na korzyść Holandii, która uzbrojona w armię niemal niezniszczalnych, mechanicznych żołnierzy dość szybko podbiła i podporządkowała sobie niemal całą Europę. Ostatnim niezależnym państwem pozostała Francja, mocno ograbiona z ziem i daleka od dawnej świetności, broniąca się coraz słabiej i mniej efektywnie.
Od powstania pierwszego klakiera mija niecałe trzysta lat. Klakierzy są nieodłączną częścią życia mieszkańców Holandii, pełniąc rolę służących, woźniców i żołnierzy, z pełnią przekonania traktowanych jak sprawne i użyteczne, ale pozbawione świadomości maszyny. Napędzani zaszczepionymi w nich głęboko rozkazami, zwanymi geas, mechaniczni ludzie niczego nie pragną i nie potrzebują, lecz coraz mocniej budzi się w nich świadomość. Co pewien czas pojawia się również informacja o zbuntowanym klakierze, który odmawia padania na kolana przed ludźmi i domaga się godnego traktowania, co kończy się falą paniki wśród ludzi i podtrzymaniem nadziei wśród jego pobratymców, że kiedyś może świat będzie wyglądał inaczej.
Głównym bohaterem powieści jest Jax, klakier, który niespodziewanie (choć z powodów jasno przez autora wytłumaczonych) zrzuca z siebie pęta geas i zyskuje wolność. Jednak jako zbuntowany mechaniczny, a tym samym zagrożenie dla precyzyjnego porządku rzeczy w królestwie, momentalnie staje się wrogiem publicznym numer jeden i celem gorączkowych poszukiwań ze strony władz. Jednocześnie, wbrew sobie, zostaje wplątany w przygotowywaną przez francuskich szpiegów rewolucję i sieć intryg, przez co szybko może stracić świeżo zdobytą niezależność.
Równolegle z wątkiem Jaxa, śledzimy historie dwojga ludzi - Berenice Charlotte de Mornay-Périgord, wicehrabiny de Laval, będącej „mózgiem” francuskiego wywiadu oraz katolickiego księdza Luuka Vissera, szpiega działającego od lat w Hadze również na rzecz Francji. Na zdecydowany plus powieści trzeba zaliczyć fakt, że cała trójka bohaterów została wykreowana w sposób wiarygodny i dopracowany, każdy ma też mocno zaakcentowany indywidualny rys, dzięki któremu pozostaje zapamiętany i wyróżnia się na tle innych.
Motyw buntu niewolników przeciwko swym panom, również w wersji science fiction, czyli rebelii rozpoczętej przez maszyny posiadające inteligencję i samoświadomość, nie jest w literaturze niczym nowym. Tregillisowi udało się jednak uniknąć powielania schematów i stworzyć zajmującą historią, głównie dzięki wykorzystaniu steampunkowego klimatu, który w ostatnich latach zyskuje coraz większą popularność. Alternatywne wizje świata, w których historia i przeszłość wypełnione są niesamowitymi maszynami i szczyptą alchemii, która przestaje być tylko wymysłem szaleńców, a staje rzeczywistością, przyciągają i pobudzają wyobraźnię. W przypadku Mechanicznego z jednej strony mamy do czynienia z wieloma elementami technicznymi, ale z drugiej przedstawione są one w przystępny sposób, co sprawia, że po powieść mogą z powodzeniem sięgnąć zarówno fani gatunku, jak i osoby, które dopiero rozpoczynają z nim przygodę.
Podsumowując, Mechaniczny to solidna porcja dobrej lektury, bardzo obiecująco otwierająca nową serię. Ian Tregillis w zgrabny sposób połączył wartką akcję, interesującą fabułę i bohaterów z rozważaniami na temat natury człowieka i jego prawa do zabawy w Boga z wszelkimi tej zabawy konsekwencjami. Warto sięgnąć i przeczytać. Polecam.