Biorąc do ręki "Ostatnie dni nowego Paryża" spodziewałem się fantastycznego thrillera, aczkolwiek obiło mi się o uszy, że jest to dość oryginalnie i specyficznie napisane dzieło. Czego spodziewać się zatem po książce China Mieville'a?

Rok 1941. W ogarniętej wojennym chaosem Marsylii zjawia się Jack Parsons, amerykański inżynier i adept sztuk tajemnych. W kryjówce antynazistowskiej organizacji spotyka członków ruchu oporu, w tym André Bretona, czołowego teoretyka surrealizmu. Podczas dziwnych gier towarzyskich rozgrywanych przez niepokornych dyplomatów, wygnanych rewolucjonistów i awangardowych twórców Parsons za pomocą swego wynalazku odnajduje i gromadzi nadzieję. A jednak wbrew intencjom doprowadza do uwolnienia mocy zrodzonej ze snów i koszmarów, zmieniając losy wojny i świata na zawsze.

Rok 1950. Thibaut, samotny bojownik surrealistów idzie ulicami nawiedzonego Paryża, gdzie naziści i członkowie ruchu oporu zmagają się w ciągłym konflikcie, a po ulicach przechadzają się żywe obrazy i manifestacje tekstów literackich, a także istoty z głębi piekieł. Aby wydostać się z miasta, musi połączyć siły z Sam, amerykańską fotografką, próbującą utrwalić obraz zrujnowanego Paryża, a oboje znajdą sprzymierzeńca w postaci enigmatycznego symbolu łączącego w sobie przypadek i bunt: wyrafinowanego trupa...

Przede wszystkim trzeba powiedzieć, że książka z pewnością nie jest dla wszystkich. Długo szukałem prawidłowego określenia, jakim mógłbym opisać dzieło Mieville'a, ale na myśl przyszło mi tylko "dziwna". Autor zabiera czytelnika w niezwykła podróż wstecz, przenosimy się do okresu II Wojny Światowej oraz do czasów tuż po niej. Łączy on rzeczywistość brutalnego naporu nazistów ze światem surrealistycznych postaci - manifów - które są żywcem wyciągnięte z dzieł malarzy tamtej epoki. Tekst jest dość trudny w odbiorze, trzeba naprawdę się skupić, żeby odnaleźć się w świecie, jaki serwuje nam pisarz. Na pierwszy rzut oka łatwa fabuła, sprawia czytelnikowi nie lada wyzwanie. Mimo niecałych 200 stron, na które składa się powieść, musiałem poświęcić jej nieco więcej czasu, niż zakładałem, głownie przez to, że cała opisana historia jest wyrwana jakby z kontekstu i niektóre jej elementy trzeba sobie dopowiedzieć.

Podsumowując napiszę, że książka nie jest lekturą zła, czy słabą. Wręcz przeciwnie. Trzeba jednak mieć na uwadze, że jest to dzieło bardzo specyficzne, trzeba wziąć pod uwagę cały trud autora, jaki włożył w napisanie tego jakże oryginalnego dzieła. Po lekturze mam nieco mieszane uczucia; z jednej strony jestem nieco zagubiony w całości, która też nie specjalnie jakoś mnie porwała. Z drugiej jednak, analizując jej konstrukcje, pomysł, sposób przeniesienia na papier, czuje szacunek do twórcy i mógłbym ją z czystym sercem polecić. Nie będę jej zatem oceniał w żadnej skali, a zwyczajnie zachęcę do kupna, by każdy na własnej skórze stwierdził, czy warto.